عدم ارتباط با قرآن در جامعه امروز
در عصری زندگی میکنیم که در اوج تهاجم فرهنگی غرب و در غفلت و جهالت نهادهای فرهنگی کشور و در راس آنها حوزه های علمیه اعتقادات جوانان در کلان شهری به بزرگی تهران رو به سستی نهاده شده است. شبهات زیادی در بین جوانان بی پاسخ مانده است و عوامل دیگر سبب شده است که چه در بعد اعتقادی و چه در بعد اخلاقی و عملی شاهد فروریختن هنجارهای اسلامی در جامعه هستیم...
مهجوریت قرآن در جامعه
یکی از بزرگترین نتایج این خلا اعتقادی از بین رفتن ارتباط مردم با قرآن کریم هستیم که این موجزه الهی چه در صدر اسلام و چه در قرون بعد از آن به همراه اخلاق ناب اسلامی مهم ترین عوامل گرایش مردم به اسلام در سرتاسر جهان بوده است.برخلاف این که دشمنان اسلام تلاش میکنند تا گسترش اسلام را بوسیله جنگ و کشورگشایی نشان دهند اما با بررسی عمیقتر مخصوصا تاریخ اسلام در آسیای شرقی پی به قدرت این دین بزرگ الهی در جذب کردن مردم به سمت خود خواهیم برد.
در خصوص اخلاق اسلامی باید گفت که متاسفانه آن گونه که بر روی احکام اسلامی در این چهل سال تاکید شد توجهی بر اخلاق اسلامی نشد. آن گونه که به ولادت و شهادت ائمه اطهار بها داده شد به پیروی عملی از اخلاق و منش ایشان بهای لازمی داده نشد! که این یکی از مهمترین راه ها برای جذب جوانان و ایجاد اسوه و الگو برای آنان است.
امام صادق علیه السلام :اِنَّ مِمّا یُزَیِّنُ الاِْسْلامَ الاَْخْلاقُ الْحَسَنَةُ فیما بَیْنَ النّاسِ؛
خوش اخلاقى در بین مردم، زینت اسلام است.
پیامبر صلی الله علیه و آله :... وَ ما یَمْنَعُکَ أنْ تُحِبَّ أنْ تَعیشَ حَمیدا وَ تَموتَ سَعیدا و اِنّما بُعِثْتُعَلى تَمامِ مَحاسِنَ الأخْلاقِ؛
چه چیزى مانع توست که زندگى پسندیده و مرگ با سعادت را داشته باشى، چرا که من براى کامل نمودن اخلاق زیبا مبعوث شده ام.
درخصوص قرآن کریم این موجزه الهی که دلایل زیادی برعدم تحریف آن وجود دارد و در صدر اسلام مهمترین ابزار پیامبر اکرم محمد مصطفی (ص) برای دعوت مردم به سوی اسلام بوده است عملا کاری موثر برای بهتر شدن و یا با جاذبه تر شدن تلاوت آن نشده است و شاهد آن بوده ایم که آنقدر که به مداحی اهل بیت بها داده شده است به قرائت قرآن بهای لازمی داده نشده است. ودر نتیجه ارتباط و توجه به قرآن کریم در درصد قابل توجهی از مردم از بین رفته است.
قال رسول الله صلی الله علیه وآله :
اِذَا التَبَسَت عَلَیکُمُ الفِتَنُ، کَقِطَعِ الَّیلِ المُظلِمِ فَعَلَیکُم بِالقُرآنِ .
هنگامی که فتنه ها، هم چون پاره های شب تاریک، شما را در خود پیچید، برشماست
که به قرآن تمسک جویید.
خواسته ها و نیازهای امروز جامعه
در چه عصری زندگی میکنیم؟عصری که تمام امیال انسانی با کمترین اراده در دسترس میباشند. عصری که در کمترین ثانیه ها نیازهای بصری و شنوایی انسان ها براحتی ارضا میشوند عصری که نیاز های عاطفی انسان به جای این که توسط انسانی دیگر تامین شود در گرو شبکه های اجتماعی
و تلفن های همراه میباشد.
عصری که زیباترین اصوات انسانی و زیباترین موسیقی ها بوسیله ی علم و هنر به بالاترین کمالات خود رسیده اند و همگان را به خود جذب کرده اند.عصری که موزیک ویدیو ها بیشترین تاثیر را برجوانان میگذارند و این ها الگوهای اخلاقی رفتاری و ظاهری جوانان را شکل داده اند.......عصری که بازی و سرگرمی به قدری خلاقانه و جاذبه محور تولید شده اند که افسار تعداد قابل توجهی از جوانان و نوجوانان را به دست خود گرفته اند و این افراد سالانه زمان و هزینه زیادی را صرف این بازی ها میکنند.!!!
اما ما دراین عصر چه حرفی برای گفتن داریم؟؟ چه اقدام یا اقداماتی برای الگوسازی در نسل جوان شده است؟ چه میزان این اقدامات تاثیر گزار بوده است؟ چقدر بین علم ودین پیوند و ارتباطی برقرار شده است؟
آیا به قرآن مهم ترین موجزه پیامبر اسلام بهای لازمی داده شده است؟ مگر میشود با قرآن بر نسل جدید تاثیر گذاشت؟ پس چگونه پیامبر اسلام در صدر اسلام با قرائت قرآن در اجتماع مردم دلهارا به خود جذب میکرد؟ پس چگونه تلاوت قرآن کریم توسط پیامبر اسلام نزد مردم مکه از غنا و موسیقی پر جاذبه تر بوده است؟!؟!
مشکل کجاست
هرچند که زیاد قرآن خواندن و ختم قرآن، یک فضیلت است و پیشوایان دین، چنین می کرده اند، امّا از آداب باطنی آن است که به کیفیّت، بیش از کمیّت توجّه شود. «چگونه خواندن»، مهم تر از «چه قدر خواندن» است. ائمّه در عین آن که کثرت تلاوت داشتند، تدبّر در آیات هم داشتند و قرآن با دل و جانشان همنوا و عجین می شد.
به این احادیث توجه کنید
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «لِکُلِّ شیی ءٍ حِلْیةٌ وَ حِلیةُ القُرآنِ الصَّوتُ الحَسَنِ (10)؛ هر چیزی زینتی دارد و زینت و آراستگی قرآن، صدای خوب است».
امام صادق علیه السلام می فرماید:
مَنْ قَرَءَ القرآنَ وَ لَمْ یَخْضَعْ لِلَّهِ وَ لَمْ یَرِقَّ قَلْبُهُ ولا یَکْتَسی حُزْناً و وَجَلاً فی سِرِّهِ، فَقَدِ اسْتَهانَ بِعَظیمِ شَأْنِ اللهِ تَعالی (22)؛ هرکس قرآن بخواند، امّا در برابر خدا خاضع نگردد و در دلش احساس رقّت و حزن و خوف نیابد، عظمت شأن الهی را سبک شمرده است.
در سیره امام کاظم علیه السلام آمده است که قرآن را نیکو و زیبا می خواند و هنگام تلاوت، محزون می شد و شنوندگان از تلاوت او گریان می شدند... : وَکانَ إِذا قَرَأَ یَحْزَنُ وَ بَکَی السَّامِعُونَ لِتِلاوَتِهِ.
حضرت امیرعلیه السلام توصیه کرده است که: قرآن را روشن و استوار بخوانید و با ضربه های اثرگذار قرآن، بر دلهای سنگی و قساوت گرفته خویش بکوبید، باشد که تکان بخورد و اثر پذیرد و همه فکر و همّت شما این نباشد که به آخر سوره برسید: «وَلکِنِ ِ اقْرَعُوا بِهِ قُلُوبَکُمُ الْقاسیَّةَ وَلایَکُنْ هَمُّ أحَدِکُمْ آخِرَالسُّورَةَ»
در احادیث متعدّدی چنین آمده است که: قرآن با حُزن نازل شده است، پس آن را با حزن بخوانید. امام صادق علیه السلام می فرماید: «إنَّ القرآنَ نَزَلَ بِاالحُزْنِ فَاقْرَؤُهُ بِالحُزنِ».(28)
این نکته، در سیره امامان و کیفیّت تلاوتشان هم مشهود است. در سیره حضرت موسی بن جعفرعلیه السلام چنین آمده است:
وکانَتْ قِرائَتُهُ حُزناً، فَإذا قَرَأ، فَکَأَنَّهُ یُخاطِبُ إنْساناً؛ قرائت قرآن آن حضرت، حزن آلود بود، وقتی قرآن می خواند، گویا انسانی را مورد خطاب قرار می دهد.
این گونه رابطه برقرار کردن با قرآن و قرائت زنده و با حسّ و شعور، نشانه ادب قاری در پیشگاه این کلام مقدّس است.
قانون "7٪ -38٪ -55٪" بر اساس دو مطالعه گزارش شده توسط دانشمندی به نام آلبرت محرابیان در سال 1967 است طبق نظریه محرابیان بیش از نیمی از مفهوم صحبت انسانها یعنی با 55 درصد با فاکتور حالات چهره و زبان بدن منتقل میشود و درصد باقی مانده 38 درصد مربوط به لحن صدای ما موقع صحبت کردن است. طبق این نظریه تاثیرگزاری پیام های انسان در زمانی که انسان احساسات یا ایده های خود را ابراز میدارد کلمات تنها 7درصد! توانایی تاثیرگذاری بر روی مخاطبین را دارند!!! و حالت چهره در زمان آواز خواندن یا تلاوت قرآن به تنهایی بیشتراز واژگان و کلمه ها بر انسانها تاثیر میگزارند!!!!!
البته نکته ای اهم در اینجا شایان ذکراست:
برای برقراری ارتباط موثر و معنی دار در مورد احساسات ، این سه قسمت از پیام باید از یکدیگر حمایت کنند - آنها باید "همخوان" باشند. در صورت بروز هرگونه عدم تطابق ، تاثیر گزاری انجام نمیشود.یعنی حالت چهره انسان با لحن صدا و لحن صدا با کلماتی که ادا میشوند اگر همخوانی داشته باشند مخاطب جذب پیام میشود ودرآن لحظه حالت چهره وزبان بدن بیشترین تاثیرگزاری را بر مخاطب دارند.به طور مثال خوانندگان موسیقی در زمان خواندن درآهنگی غمناک چهره ای غمناک به خود میگیرند
یا درآهنگ های شاد چهره ای شاداب به خود میگیرند و درکل اشاراتی با دست متناسب با موسیقی و وزن آهنگ انجام میدهند که تاثیرگزاری بهتر و دریافت بهتر پیام برای مخاطببین را به همراه دارد.
اما متاسفانه در زمان تلاوت قرآن کریم نقش زبان بدن و حالت چهره توجه شایانی توسط قاریان محترم صورت نمیگیرد.در پاره ای از مواقع شاهد این هستیم که کاملا استرس قاری از چهره وی هویدا میباشد. ودر کل چهره و لحن قاری متناسب با کلمات و آیه های قرآن کریم نمیباشند.
به اجرای زیبای سامی یوسف خواننده مسلمان توجه کنید:
حال به تحلیل حرکات سامی یوسف میپردازیم
1-در این تصویر میبینیم که سامی یوسف قبل از گفتن جمله یا رب العامین دستان خود را جمع کرده است..که از نظر زبان بدن این پیام را به مخاطب میرساند که وی در حال گفتن جمله ای حساس و مهم نسبت به مخاطب میباشد
2-در تصویر دوم سامی یوسف همزمان با گفتن واژه "عالمین" کف دستان خود را کاملا باز کرده و دستان رو به بالا که نشان دهنده جهانیان میباشد
3_در جای جای اجرای وی ما شاهد آن هستیم که حرکات بدن او بسیار مناسب با واژه هایی است که ادا میکند و این جذابیت مخاطب را جذب میکند
4_در این تصویر سامی یوسف با همزمان با ادای کلمه "مومنین" دستان خود را رو به جمعیت میگیرد
5_همزمان با ادای کلمه مقدس "الله " دستان خود را رو به بالا گرفته و لبخند میزند
و این گونه وی بامطالعه و توجه به زبان بدن اجرایی خالصانه و خاشعانه تقدیم مسلمانان میکند
..البته نکته ای قابل ذکر است که اجرای هماهنگ بین حرکات بدن و لحن امری است مستلزم اول مطالعه زبان بدن و دوم تمرین و ممارست میباشد.
جالب است بدانید سامی یوسف در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ممنوع التصویر! میباشد
حال با توجه به نکات بالا و اهمیت زبان بدن در جذب مخاطبین کمبود توجه به زبان بدن و حالت چهره در بین قاریان قرآن کریم به شدت احساس میشود..اگر توجه کافی به مبحث زبان بدن و قدرت تاثیر گزاری آن نزد قاریان محترم و اساتید محترم قرآئت قرآن صورت گیرد مطمئنا جاذبه قرآن بهتر از قبل قلب ها را به خود معطوف میسازد.
مشکلی که وجود دارد این است کسی به دنبال این نیست که بوسیله ی خلاقیت و نوآوری جذابیت افزونی برای قرائت قرآن کریم ایجاد کند.هر چه خلاقانه و مخلصانه تر کار شود دلها بیشتر جذب میشوند بسیاری از خوانندگان در حین اجرا کاملا مخلصانه و با لحنی عاشقانه کلمات را ادا میکنند که این قلبها را به خود جذب میکند و تاثیر گزار میباشد.
آنها راه تاثیر گزاری را شناخته اند و میبینیم که غرب و ایالات متحده سالانه میلیونها دلار صرف نوآوری های بصری و موسیقایی میشود تا خوانندگان دنیای غرب تاثیر بیشتری بر جوامع جهانی داشته باشند و بر ذهن ها حکومت کنند.
پیشنهادی برای تلاوت بهتر قرآن کریم
امروزه شاهد آن هستیم که اصوات موسیقی به عنوان مکملی برای صدای انسان توسط خوانندگان استفاده میشود و باعث جذب بیشتر مخاطبان میشود.البته تنها ساز های موسیقی نیستند که به عنوان مکمل عمل میکنند...دربرخی گروه های موسیقی که خوانندگان به صورت گروهی اجرا میکنند خوانندگان
آواز یکدیگر را کامل کرده و این گونه جذابیت خلق میکنند.
در تلاوت مجلسی قرآن کریم نیز ما میتوانیم از این اصول برای خلق جذابیت استفاده کنیم..به طور مثال اگر سوره ای توسط دو قاری تلاوت شود آن وقت میتوان زمانی که قاری اول آیه را تلاوت کرد و در حین نفس گیری بود قاری دوم آیه بعدی را بخواند یا اگر سه قاری تلاوت قرآن را انجام میدادند یک قاری که ظاهر زیباتری دارد آیات مربوط به جنت و بهشت را بخواند وقاری دیگر آیات مربوط به جهنم را بخواند و شروع و پایان تلاوت بوسیله ی قاری میانی باشد.
.در تلاوت قرآن مهم است که به مبحث حالت چهره توجه ویژه ای صورت گیرد و در زمان ادای کلمات مثبت و نام های خداوند چهره حالت خندان و شاداب بخود گیرد و در زمان ادای کلمات منفی و مربوط به جهنم برعکس این قضیه صورت گیرد. امیدوارم در آینده شاهد تلاوت های زیباتر و دلنشین تر باشیم..
